Sa aton nga pagpangabuhi, maga-expectar kita nga ro tawo hay may kapaltahan - sa aton nga pag-obra, pag-decision, pagdumaea, pagpanueat o paghambae – kon amat may aton nga kapaltahan.
Dagaya nga tawo ro owa nagabuhat it decisyon o naga-entra sa mga bagay-bagay nga konta dapat sanda nga mag participar tongod sa kahadlok nanda nga hi criticar sanda it anda nga kapaltahan. Ro mga tawo nga makara hay medyo sa hanunga o sa English pa hay sa “neither nor” class. Mawra ro mga tawo nga sa clase it maeaba-ab nga nagsunod kay Kristo pero bukon it sa devosyon sa kawsa kundi sa kahikaw ag kahadlok kon anano ro pagpaino-ino kanda it tawo.
Ro kalibutan hay puno it nagasura. Mana man ron sa eanas it hampang atletico. Abo ro nagasura pero owa man sanda ngani makabuyot it bola. Owa man sanda makahampang. Pero owa sanda naka comitar it kapaltahan ay owa man sanda naga samit kon mauno ro maghampang. Sa mga manughampang ngara matan-awan ro mga naga buhat. May anda nga kapaltahan o naga comitar sanda it kapaltahan ay abo ro anda nga na-obra.
Si Ford anay sa pag-obra nana it premiro nana nga auto hay halipat it pagbutang it kaeambyahan sa pag-atras. Si Thomas Edison nga bantogan nga inventor hay nagastos anay it daywang milyones dolares sa invensyon nga owa man ngani it hayga.
Ro tawo nga owa it kapaltahan hay imaw man ro tawo nga owa it na obra nga bagay-bagay. Imaw ron ro nagapundo sa gulong it pagpa-uswag. Pero ro tawo nga owa it kapaltahan hay indi naton mahambae nga owa it kapaltahan, ay ro ana nga mabahoe nga kapaltahan hay sa ana nga owa it pagpaninguha ag sa ana nga pagsura it binuhatan ko iba.
Sunday, July 26, 2009
Ro kahilway it paghambae ag ro kahilway it tawo sa pagpaino-ino it mga bagay nga owa nana naila-i
Ro kahilway it paghambae hay una nakabutang sa Constitution it Pilipinas.
Ro kahilway sa paghambae ag sa pag publicar hay deretso nga nata-o sa tawo nga mag pahayag imaw it anang opinion sandig sa mga bagay-bagay nga may ka-angtanan sa publiko, paghambae nga may kahilway sa pagpapugong it abuso, dahas o criminalidad ag ginalimitahan it ginatawag nga “clear and present danger” rule. Sa raya nga principio nga atong ginasunod sa Pilipinas, ro claro o presente nga peligro nga nagalimitar it paghambae ag pagpanueat hay sandig sa sukat ag pangutana sa kada caso it paghambae nga kon baea ro palabra nga gina-usar hay na-usar sa kada circumstancia ag ro pag-usar baea kara hay makata-o it claro ag presente nga peligro nga malikawan nga manabu it legislativo o probisyon it laye.
Kon ro paghambae ag ro pagpanueat hay maka ta-o it claro ag presente nga peligro sa estado it gobierno, royon hay bukon it husto nga pag-ehersisyo it paghambae ag panueat.
Apang ro pag- criticar it gobierno, eabi-eabi guid ko programa, proyektos, ro paghueag it mga gadumaea ag ko ugali it mga empleyado sa gobierno hay abre sa pagsura o sa mga saea nga habatian nga nabuhat o nabatian nga guinabuhat. Ay ro naexpectar ko mga tawo sa gobierno hay ro pagbuhat it mayad nga pagdumaea.
Masakit ro critisismo nga naga-abot eabi-eabi eon guid kon nagapanuhot sa konsensya it tawo sa gobierno nga nagbuhat it maea-in. Kon owa man imaw it guinbuhat nga maeain hay ro criticismo indi man kana maka istorbo. Mawron man kon guinhambae o guinsueat ro guinbuhat it tawo nga makaduda. Kon owa man imaw it saea hay una man ro pagtueog it matawhay.
Indi pagpanan-awon it ciudadano o pumoeoyo nga owa it kapuslanan ro paghat-hat it pag criticar paagi sa panueat ag sa hambae.
Ay kon maghipos rong tanan, una ro peligro nga ga-inabo ro nabuhat nga owa it sayod. Ay ro owa it sayod, nagasanga ag naga- abo it galamay kon ro tawo hay nagakuyom o gina punggan nanda ro anda nga dila sa mga maeain nga nagakaeanabu, o it sa medyo nadupilok nanda ro anda nga mata kon it sa medyo nagadungdung ro panganod it maeain nga pag gobierno ag mag eaeaw dayon imaw it kalisud kon abo rong mga maeain nga indi eon nana hipunggan. Busa, kon kita it pumoeoyo o ciudadano ro eamigas it kaeain, indi eon imaw mageangat-eangat nga mageamgbu ro kaeain , kundi anang ihambae ag ipanueat agud ro iba maeangkob it eamigas it kaeain. O kundi anang ugat agud ro kaeain maga eayong.
Ro kahilway sa paghambae ag sa pag publicar hay deretso nga nata-o sa tawo nga mag pahayag imaw it anang opinion sandig sa mga bagay-bagay nga may ka-angtanan sa publiko, paghambae nga may kahilway sa pagpapugong it abuso, dahas o criminalidad ag ginalimitahan it ginatawag nga “clear and present danger” rule. Sa raya nga principio nga atong ginasunod sa Pilipinas, ro claro o presente nga peligro nga nagalimitar it paghambae ag pagpanueat hay sandig sa sukat ag pangutana sa kada caso it paghambae nga kon baea ro palabra nga gina-usar hay na-usar sa kada circumstancia ag ro pag-usar baea kara hay makata-o it claro ag presente nga peligro nga malikawan nga manabu it legislativo o probisyon it laye.
Kon ro paghambae ag ro pagpanueat hay maka ta-o it claro ag presente nga peligro sa estado it gobierno, royon hay bukon it husto nga pag-ehersisyo it paghambae ag panueat.
Apang ro pag- criticar it gobierno, eabi-eabi guid ko programa, proyektos, ro paghueag it mga gadumaea ag ko ugali it mga empleyado sa gobierno hay abre sa pagsura o sa mga saea nga habatian nga nabuhat o nabatian nga guinabuhat. Ay ro naexpectar ko mga tawo sa gobierno hay ro pagbuhat it mayad nga pagdumaea.
Masakit ro critisismo nga naga-abot eabi-eabi eon guid kon nagapanuhot sa konsensya it tawo sa gobierno nga nagbuhat it maea-in. Kon owa man imaw it guinbuhat nga maeain hay ro criticismo indi man kana maka istorbo. Mawron man kon guinhambae o guinsueat ro guinbuhat it tawo nga makaduda. Kon owa man imaw it saea hay una man ro pagtueog it matawhay.
Indi pagpanan-awon it ciudadano o pumoeoyo nga owa it kapuslanan ro paghat-hat it pag criticar paagi sa panueat ag sa hambae.
Ay kon maghipos rong tanan, una ro peligro nga ga-inabo ro nabuhat nga owa it sayod. Ay ro owa it sayod, nagasanga ag naga- abo it galamay kon ro tawo hay nagakuyom o gina punggan nanda ro anda nga dila sa mga maeain nga nagakaeanabu, o it sa medyo nadupilok nanda ro anda nga mata kon it sa medyo nagadungdung ro panganod it maeain nga pag gobierno ag mag eaeaw dayon imaw it kalisud kon abo rong mga maeain nga indi eon nana hipunggan. Busa, kon kita it pumoeoyo o ciudadano ro eamigas it kaeain, indi eon imaw mageangat-eangat nga mageamgbu ro kaeain , kundi anang ihambae ag ipanueat agud ro iba maeangkob it eamigas it kaeain. O kundi anang ugat agud ro kaeain maga eayong.
Subscribe to:
Posts (Atom)